بطور کلی در رابطه با ضایعات پوستی یا مخاطی داخل دهان مسئله مهم این است که هر علامتی مانند : زخم، تغییر رنگ، تغییر شکل و تغییر بافت پوست یا مخاط دهان اگر علائم بیش از دو هفته طول بکشد باید مورد بررسی و توجه قرار گیرد و تا در صورت نیاز نمونه برداری شود.
بیمار با مشاهده اولین علامت در بافت نرم باید توسط متخصص جراح فک و صورت ویزیت شود و جراح بعد از بررسی شرایط بالینی بیمار، معمولاً توصیه میکند که حدود دو هفته از اولین بروز علامت صبر کنید و در این حین دستورات بهداشتی و دستورات دارویی که جراح ارائه داده، باید رعایت شود تا اگر شرایط به خودی خود بهبود پیدا کرد که نیازی به اقدام جدید نیست ولی اگر شرایط بعد از دو هفته خوب نشده باشد و اگر علائم ادامه داشته باشد، متخصص جراح فک و صورت دستور به تهیه رادیوگرافی، سی تی اسکن، یا ام ار ای ( در صورت نیاز ) میدهند و جهت بررسی دقیق تر اقدام میکند و برای تشخیص نوع ضایعه، نمونه برداری را انجام میدهند.
در برخی مواقع ممکن است علائم شما بعد از دو هفته برطرف شود ولی با گذشت زمان در طی ماهها یا سالهای اینده مجدد همان علامت در همان ناحیه بروز کند که در اینصورت قطعاً پس از بررسیهای مجدد و گرفتن رادیوگرافی یا ام ار ای جدید، مستقیماً به سراغ نمونه برداری و بیوپسی جدید از ناحیه مدنظر میرویم تا دلیل تجدید ضایعه و ماهیت آن بررسی شود.
در طی نمونه برداری، متخصص جراح فک و صورت شما یا همه ضایعه و بافت اطراف را خارج میکند و یا فقط قسمتی از ضایعه را جهت ارسال به پاتولوژی نمونه برداری میکند و سپس بسته به جواب پاتولوژی و تشخیص نوع ضایعه، طرح درمان و نوع جراحی را مشخص کنند. این امر بستگی به سایز ضایعه، محل ضایعه و نوع ضایعه در افراد و شرایط مختلف، متفاوت است.
نکته قابل توجه در خصوص جراحی خارج کردن ضایعه یا نمونه برداری و بیوپسی ضایعه این است که حتما نمونه برداری باید توسط متخصص انجام شود چون بررسی دقیق رادیوگرافی یا سی تی اسکن یا ام ار ای قبل از بیوپسی، ارائه طرح درمان اصولی، حفظ بافت محل برداشت ضایعه در حین نمونه برداری و توجه به درگیری لنفاوی قبل از بیوپسی و حین بیوپسی بسیار حائز اهمیت میباشد.
در صورتیکه درگیر ضایعه داخل دهان و یا پوست صورت و گردن هستید و پس از گذشت دو هفته هنوز بهبودی نداشتید، میتوانید جهت مشاوره با متخصص جراح فک و صورت با ما در تماس باشید.
برای تغییر این متن بر روی دکمه ویرایش کلیک کنید. لورم ایپسوم متن ساختگی با تولید سادگی نامفهوم از صنعت چاپ و با استفاده از طراحان گرافیک است.
کیستها و تومورهای خوش خیم فکی، ضایعاتی هستند که در استخوان فک و یا بافت نرم دهان و فک و صورت رشد میکنند و این ضایعات که تحت عنوان تومورهای ادنتوژنیک نیز نامگذاری میشوند، میتوانند اندازه و سرعت رشد متفاوتی داشته باشند. گاهی این تومورها منجر به تخریب استخوان و حتی جا به جایی دندانها میشوند. بعضی از تومورها مانند آملوبلاستوما و ادنتوژنیک میگزوما بصورت موضعی مهاجم بوده و درمان وسیعتری هم لازم دارند.
سایر تومورهای شایع خوش خیم دهان و فک و صورت شامل ادنتوژنیک کراتوسیست (okc)، گرانولوم مرکزی ژانت سل (CGCG)، کیست رادیکولار، کیست دنتی زروس و ادنتوما میباشد.
پس از تشخیص قطعی، تومور نمونه برداری میشود و غالباً درمان شامل جراحی خارج کردن ضایعه میباشد که گاهی نیاز به خارج کردن بافت اطراف ضایعه و دندانهای اطراف نیز میباشد. پس از خارج کردن تومور، این توده یا ضایعه نیز به آزمایشگاه ارسال میشود.
گاهاً پس از جراحی بصورت همزمان و یا ثانویه، ناحیهای که تومور خارج شده است را بازسازی میکنند. که این امر بسته به نوع توده و نوع جراحی و دستور متخصص جراح فک و صورت دارد. در بسیاری از موارد هم خود بدن انسان بافت از دست رفته را جایگزین میکند که این امر نیز بسته به شرایط فیزیکی بیمار و نوع توده دارد. دارو درمانی و مراجعه منظم به پزشک پس از جراحی ضروری است.
نمونه برداری یا بیوپسی، به جراحی برداشتن نمونهای از محل ضایعه برای بررسی یا تعیین و تشخیص نوع ضایعه و بدخیم بودن یا خوش خیم بودن آن است.
بافت برداشتهشده به پاتولوژی تخصصی فک وصورت ارسال میشود تا متخصص آسیبشناسی با میکروسکوپ یا عوامل شیمیایی به بررسی نوع ضایعه بپردازد. این نوع جراحی بسیار دقیق و حساس است اما به لحاظ روند درمان، زمان جراحی کوتاه میباشد.
در اکثریت مواقع نیاز به بیهوشی ندارد و با بیحسی موضعی مانند جراحی خارج کردن دندان انجام میشود ولی در برخی کیسها که دسترسی به ضایعه مشکل باشد یا احتمال خونریزی زیاد وجود داشته باشد و یا در بیمارانی که بیماری زمینه ای کنترل نشده ای دارند، نمونه برداری تحت بیهوشی انجام میشود.
جراح با ایجاد برش مختصر داخل دهانی، روی بافت نرم را شکافته و به محل ضایعه دسترسی پیدا میکند و ضایعه را جهت ارسال به پاتولوژی خارج میکند و محل جراحی را بخیه مختصری میزند.
ضایعاتی که با چشم دیده نمیشوند و یا قابل لمس نیستند ولی علامت هایی مانند درد و ترشح و التهاب دارند.
ضایعاتی که در رادیوگرافی مشاهده شده و علامتی ندارند ولی بر اساس محل ضایعه و احتمال درگیری بقیه نواحی بهتر است خارج شوند.
ضایعاتی که انتهای ریشه دندانها به وجود میاید و با درمان ریشه برطرف نشده و عود میکند و یا باعث تحلیل انتهای ریشه شده اند.
توروس، اگزوستوز، ضایعات پری اپیکالی، کیستهای رادیوکولار، پری اپیکال گرانولوما و از این دسته ضایعات بافت سخت یا داخل استخوانی
در ضایعات بافت نرم داخل دهانی، یک دسته از ضایعات تحریکی هستند و این بدین معناست که عاملی باعث به وجود آمدن زخم یا ضایعه شده است و در این صورت اولین قدم رفع عوامل تحریکی است. در زیر به چند نمونه از ضایعات تحریکی اشاره میکنیم :
بطور مثال فردی دچار شکستگی یکی از دندانها شده و در پی آن تیزی این شکستگی زبان یا دهان را زخم میکند و زخم دارای نمای سفیدی یا قرمزی میشود و درد و تورم به همراه دارد. در این عارضه، تیزی و شکستگی باعث تحریک زبان یا لپ شده و ایجاد زخم یا ضایعه ای را میکند که به دنبال تیزی دندان به وجود آمده .
بیمارانی که دنچر یا دست دندان استفاده میکنند بعد از مدتی دچار تحلیل استخوان میشوند و گیر و ثبات اولیه از بین میرود و لبههای پلاک بلند و میشود و باعث تحریک عمق وستیبول میشود و باعث ایجاد ضایعاتی مثل اپولیسفیشوراتوم میشود.
در این عارضه نیز باید دو هفته از دست دندان استفاده نکنند تا بررسی کنیم که ضایعه کوچک تر شده یا خیر. اگر کوچکتر نشد یا چیزی از ضایعه باقی ماند، در اینصورت تصمیم میگیریم که نیاز به جراحی و بیوپسی دارد یاخیر. در این عارضه، استفاده از دست دندان عامل تحریکی است.
در بیمارانی که جرم دندانی دارند، هم عامل تحریکی جهت ضایعه خود جرم است. جرم در برخی مواقع باعث ضایعه جاینسل گرانولوما، پری فرال جاینسل گرانوما، پیوژنیک گرانولوما و این دسته ضایعات میشود. پس جرم دندان نیز میتواند عامل ضایعات تحریکی باشد.
روکشها دندانی که اصولی ساخته نشده باشد یا لبه های بلندی داشته باشد باعث تحریک لثه شده و علائمی را در بافت نرم نشان میدهد. ضایعاتی که همراه با گوشت اضافه، درد، قرمزی و خونریزی میباشد. ظاهر این ضایعات اصطلاحاً شبیه به گل کلم میباشد. ماهیتاً این ضایعات پایه دار هستند .
این ضایعات تحریکی که به چند نمونه از آنها اشاره شد، معمولاً با برداشت عامل تحریک کننده، کنترل میشوند و نیاز به درمان خاصی ندارند ولی در صورت برطرف نشدن یا عود مجدد حتماً باید با جراح خود مشاوره کنید تا در صورت تشخیص و صلاحدید جراحی خارج کردن ضایعه را انجام دهند.
این عارضه معمولا با خوردن یا اشامیدن چیزهای داغ به یکباره بافت نرم داخل دهانی شامل لب، لپ، زبان ،کام ، گلو ،لوزه و...را تحریک کرده و یا دچار سوختگی ، تورم ، تاول ، درد و علائمی از این حیث میشود که این مورد نیز با مراقبت و حذف عامل تحریک کننده بعد از دو هفته بر طرف میشود.
ممکن است دندانی مشکلات ریشه و عفونت داخل کانال داشته باشد یا ضایعه داخل استخوانی در اطراف یا انتهای ریشه دندان وجود داشته باشد و یا یک پاکت پریو دنتال عمیق وجود دارد که باعث میشود لثه آبسه کند ، در این صورت لثه متورم شده و بافت نرمی که داخلش حجم مایعی را در بردارد روی لثه ایجاد میشود که فیستول نامیده میشود.
این عارضه بیشتر از روی عادات غلط تکرار میشود و یا ندرتا به دنبال تیز یا بلند بودن پرکردگی دندان در یکی از نواحی رخ میدهد.که به دنبال این عارضه در مخاط لپ تورم، درد ، و یک خطی برجسته ، از سطح دندان جونده روی بافت نرم به وجود میاید که در اینصورت میتوان هم با دستورات و اداب رفتاری و غذایی و هم با اصلاح ترمیمی که نادرست انجام شده ، این عارضه را کنترل کرد.
موکوسل بر اثر گاز گرفتگی لب ایجاد میشود که یک دسته از ضایعات احتباسی غدد فرعی هستند. غدد بزاقی مینور یا فرعی را بیمار گاز میگیرد و مجرای غدد بزاقی بسته میشود و منجر به احتباس بزاق زیر مخاط لب میشود.معمولا رنگ آبی در مخاط دارند و در مخاط لب تحتانی بیشتر دیده میشه.خیلی از مواقع به خودی خود پاره و بر طرف میشود ولی اگر بر طرف نشد با جراحی ضایعه را خارج میکنیم و معمولا اگر نیاز به جراحی پیدا کند ، بهتر است که در حین جراحی خود غدد فرعی را هم خارج کنیم.
این ضایعه به لحاظ ظاهری شبیه گوشت اضافه داخل مخاط میباشد . داخل مخاط لب ، گونه ، زبان ... که معمولا به دنبال گاز گرفتگی به وجود میاید.این ضایعات هم معمولا نگران کننده نیست ولی اگر بعد از دو هفته برطرف نشد باید پیگیری شوند و با جراحی آنها را خارج میکنیم و به پاتولوژی ارسال میکنیم تا از نوع و ماهیت ضایعه با خبر شویم.
در این ضایعات اپیتریوم یا سطحی ترین لایه مخاط تخریب میشود.
عوامل مختلفی در به وجود آمدن افت تاثیر دارند مثل استفاده از داروها، او سی لی ها ، سیگار ، محکم مسواک زدن ، کارهای دندانپزشکی و ...آفت ها در سایزهای مختلفی دیده میشوند ، اندازه های افت در حد یک یا دو میلیمتر است و در محل های مخلتفی از بافت نرم داخل دهان ممکن است تشکیل شوند. ایجاد درد دارند. در عمق وستیبول بیشتر به وجود میایند .در بعضی بیماری ها مثل ایدز که سیستم ایمنی به شدت کاهش پیدا کرده سایز افت ها ممکن است درشت تر باشد و افت های بزرگ و مداومی در مخاط زده شود.تحقیقات نشان میدهد یکی از ریز فاکتورهای مهم در افت زدن ، استرس میباشد. استرس باعث به وجود امدن افت در مخاط دهان میشود و دوره درمانی آن حدود 21 روز میباشد . بهتر است تا پایان این دوره درد یا سوزش را تحمل کنید و ناحیه را دست کاری نکنید تا به خودی خود بهبود یابد.افت ها معمولا مشکلات جدی برای بیمار ایجاد نمیکند.و بعد از دو هفته کم کم التهاب آن ناحیه کاهش میابد . در این مدت در صورت نیاز مسکن استفاده کنید . استفاده از دهانشویه هم در این مدت کمک میکند. در خصوص نوع دهانشویه با پزشک خود مشورت نمایید.
طیف وسیعی از ضایعات خوش خیم بافت نرم در مخاط دهان ممکن است به وجود بیایند ، که منشا مختلف دارند. مثلا ضایعات بافت عصبی مثل شوانوما منشا عصبی دارند و به ضربه و فشار خیلی حساس هستند.
لیکنپولان، لوکوپلاکی ها اینها هم باعث تحریک سطحی مخاط میشود.در این موارد نیاز به تشخیص درست و نمونه برداری وجود دارد تا با بررسی جواب پاتولوژی نوع ضایعه و ماهیت آن را تشخیص دهیم.
برخی از ضایعات لوکوپلاکی ها ،اریترو پلاکی ها ، پره کنسروس هستند یعنی پتانسیل تبدیل به ضایعات بد خیم را دارند. بنابراین از این جهت باید به آنها توجه ویژه ای شود. ماهیتا این ضایعات بزرگ ، دردناک ، قرمز ،سفید ، وسیع هستند.
3 غده بزاقی ماژور اصلی در دهان وجود دارد. پاروتیت،ساب مندیبولار و ساب لینگوال ... که دو طرفه هستند که عمدتا کار تولید بزاق را به عهده دارند .پاروتیت جلو گوش قرار دارد . ساب مندیبولار زیر فک قرار دارد. ساب لینگوال هم زیر زبان. که همه اینها توسط یک سری مجرا وارد محیط دهان میشوند.
ضایعه ایست که معمولا برای اولین بار خود را به شکل درد و تورم و عفونت نمایان میکند و در غده ساب مندیبولارمعمولا بصورت اناتومیک خود را نشان میدهد.گاهی در خود مجرا و گاهی در خود غده ایجاد میشود.از اصلی ترین علامت این حادثه این است که بیمار به ترشی جات واکنش نشان میدهد یعنی اگر ترشیجات ببیند یا بخورد این ضایعه متورم و بزرگ میشود و بعد کم کم کوچک میشود.این علامت در اوایل شروع این بیماری دیده میشود . هنگامیکه غدد بزاقی ترشح میکند اگر سنگ مانع این مجرا شده باشد و مانع خارج شدن بزاق شود بنابراین بزاق احتباس پیدا میکند و مجرا بزرگ میشود و بعد از یه مدت عفونی میشود.سنگ ها در اوایل کوچک هستند و کلسیفای نیستند بنابراین در اوایل تشکیل این سنگ ها ی غده بزاقی چون ریز و کوچک هستند احتمال دفع شدن وجود دارد.ولی اگر دفع نشود هم بزرگ و هم کلسیفای میشود و به دنبال آن عفونت ایجاد میکند که در اینصورت به سراغ درمان این ضایعه میرویم.اولین گام برای تشخیص و طرح درمان تهیه رادیوگرافی opg میباشد و یا سی تی اسکن و سیالوگرافی تا ضایعه و محل رخداد آن را در سه بعد دقیقا بررسی کنیم و براساس آن طرح درمان داده شود بنابراین تشخیص درست در این بیماری بسیار مهم میباشد.گاها این عارضه در افرادی رخ میدهد که از لحاظ فیزیولوژیک مستعد سنگ سازی در بدن هستند یعنی سابقه سنگ کلیه سنگ مثانه یا سنگ کیسه صفرا دارند و یا اگر اینگونه سوابق را ندارند و فقط سنگ غده بزاقی را تجربه کردند ، احتمال شیوع این سنگ ها نیز در بدن بیمار در اینده وجود دارد. به لحاظ درمانی ، سنگ غده بزاقی اگر کوچک باشد دستورات بهداشتی و دستورات غذایی به بیمار داده میشود و تحت نظر قرار میگیرد تا بررسی شود که امکان دفع وجود دارد یا خیر....ولی اگر بزرگ باشد پس از بررسی رادیوگرافی ها و سیالوگرافی محل سنگ بررسی میشود و سپس با جراحی تحت لوکال ، سنگ را خارج میکنیم.و مجرا را در کف دهان پاکسازی و شستشو میدهیم و درمان بدین صورت انجام میشود.گاهی هم سنگ در خود غده دیده میشود که در اینصورت عمل یا جراحی از داخل دهان امکان پذیر نیست و باید خارج از دهان تحت بیهوشی درمان انجام شود و معمولا به دنبال این جراحی ؛خود غده اصلی و مجرا هم برداشته میشود.از عوارض این جراحی کاهش بزاق معمولا شایع است ولی تاثیر چندانی بر روند خشکی دهان ندارد.
تورم ، عفونت غدد بزاقی هم که معمولا در پاراتید اتفاق میفتد. که این هم نوعی از ضایعات غدد بزاقی است که گاها با تحریک ترشح بزاق و انتی بیوتیک تراپی درمان میشود.
یکی از ضایعات خوش خیم غدد بزاقی در غده ساب لینگوال دیده میشود که لانورا نامیده میشود و در قدام کف دهان وجود دارد این ضایعه ، یک کیست احتباسی بزاقی است.
تورم ، عفونت غدد بزاقی هم که معمولا در پاراتید اتفاق میفتد. که این هم نوعی از ضایعات غدد بزاقی است که گاها با تحریک ترشح بزاق و انتی بیوتیک تراپی درمان میشود.
ضایعهایست کیست مانند که امتداد به سمت گردن دارد و پس از روئیت باید بررسی، تشخیص و جراحی خارج کردن انجام شود و به پاتولوژی ارسال گردند. یکی از راههای تشخیصی این است که اسپیراسیون در ناحیه مدنظر انجام میشود تا بررسی کنیم بزاق داخل آن دیده میشود یا خیر سپس جراحی کرده و ضایعه را خارج میکنیم.
این ضایعه معمولا در پاراتید بیشترین شیوع را دارد با نمونه برداری به روش بسته انجام میشود تا تشخیص داده شود و سپس بسته به نظر جراح و شرایط ضایعه جراحی انجام میشود واز پاراتید خارج میشود. در این مورد حفظ شاخه های عصبی فاسیال بسیار حائز اهمیت است . پارتیدکتومی سطحی باشد یا عمقی باید مورد تحلیل و بررسی قرار گیرد.محل جراحی از جلو گوش با حفظ شاخه های عصب فاشیال انجام میشود ضایعه خارج میشود و به پاتولوژی جهت بررسی نوع و ماهیت آن ، ارسال میگردد.
نکته قابل توجه در همه ضایعات خوش خیم بافت نرم این است که باید حتما مورد توجه بررسی و قرار بگیرند چون در غیر اینصورت پتانسیل بدخیم شدن در آنها وجود دارد
سیالوگرافی :سیالوگرافی یکی از راه های تشخیص سنگ و محل سنگ غده بزاقی میباشد. با تزریق ماده حاجب رادیوگرافی تهیه میشود که براساس آن محل ضایعه تشخیص داده میشود که معمولا توسط رادیولوژی های تخصصی فک صورت انجام میشود.
اگر متخصص جراح فک و صورت یا فوق تخصص سرطان دهان ،پس از بررسی های لازم ، تشخیص خارج کردن و جراحی داد ، پس از جراحی خارج کردن ضایعه معمولا به پاتولوژی ارسال میشود تا نوع و ماهیت ضایعه مورد تحلیل قرار بگیرد
سنگ شکنی یا روشهایی مثل این در غده بزاقی خیلی تاثیر گذار و شایع نیست
معمولا به دلیل عفونی بودن انتی بیوتیک تجویز میشود
دستورات بهداشتی و غذایی و استفاده از دهانشویه داده میشود.